پرسش: [در صوت نیامده است]
پاسخ: بهشت و جهنم يك گزينه‌اش این است كه شايد نباشد؛ گزینه‌ی ديگرش این است كه هست! خب حالا هست، پس براي كرداري كه روي اجبار انجام‌شده چگونه کیفر هست؟ يا برعكسش چگونه براي كردار بد كيفر نيست؟ اين می‌شود گفت كه آمريت خدا در جريان است و يكي هم اين كه وقتي استقلال و اختياري نباشد، هر کس كاري انجام می‌دهد، به آن سیطره‌ی ربوبي متصل است و حتي بعداً خودش فيلم خودش را نگاه می‌کند، تعجب می‌کند كه چرا اين اعمال را انجام داده است! ولي درمجموع اگر براي خوبی‌ها باشد، (كه جواب خوبی‌ها چه می‌شود اگر بهشت می‌خواهد برود کسی) خوبی‌ها تنظیم‌شده‌ی از طرف خدا است طبق همان مداركي كه ما در آيات و روايات ديديم و بدی‌ها هم در آن مقوله‌ی اجبار و اكراه و عدم توانایی براي انتخاب راه است.
در كل بايد گفت كه خداوند يك برنامه‌ریزی كرده براي بشر كه بياید در این دنيا كه مقداری‌اش جهنم است و مقداری‌اش بهشت است. جهنمِ انسان را همه‌چیز تشكيل می‌دهد (چه اشخاص بد و چه اشياء مزاحم؛ این‌ها جمع می‌شوند و آدم را نابود می‌کنند و ناراحت می‌کنند؛ قضا و قدري است كه بايد بشود)؛ بهشتش هم در دنيا وسایل است. برمی‌گردد در نهایت به آن جبر و اختيار كه آيا بدها به اختيار خود كردند يا مجبور بودند! اين جبر هم به اين معنا كه اسباب و ابزار را جور می‌کند و یک بستري می‌سازد كه انسان نهایتاً می‌رود در یک‌راهی كه آن راه را که می‌رود بايد مرتكب اعمالي بشود، حالا خوب يا بد؛ در خوب‌ها هم همین‌طور! اگر مسئله‌ی جبر [صوت قطع شده است].