(این متن مربوط به «صوت شماره ۱۰۹: صفحه ۵۱ تا ۵۲» است واصلاح الفبای توحید، صفحه 5۲ در آرشیوهای قدیمی با نام‌های «صوت شماره 234: صفحه 49 تا 54»، «صوت شماره 421: صفحه 47 تا 52» و «صوت شماره 499: صفحه 51 و 52» نیز ذخیره شده است که گردآورنده به «صوت‌ شماره ۴۹۹» دسترسی نداشت).

175- حق‌الناس مقدم است بر حق‌الله

کتاب غررالحکم، حدیث 4780؛ کتاب عیون‌الحکم و المواعظ، صفحه‌ 223، از امیرالمؤمنین.

می‌گوید حق‌الناس مقدم است بر حق‌الله! نشان می‌دهد این اسلامی که ما وفادار هستیم به آن، چه‌قدر مردم‌نواز و رعیت‌پرور است. «جَعَلَ اللّهُ سُبْحانَهُ حُقُوقَ عِبادِهِ مُقَدِّمَةً لِحُقُوقِهِ» مولای شما فرمود: خداوند حق مردم را بر حق خودش مقدم قرار داده؛ یعنی اگر در دوراهی واقع شدی که یا باید حق‌الله را مرتکب بشوی یا حق‌الناس را، می‌گوید حق‌الله را بگذار کنار و حق‌الناس را موردنظر قرار بده!

176- اعلام آزاد بودن انسان

کتاب اصول کافی، جلد 8، صفحه‌ 69؛ کتاب بحارالانوار، جلد 32، صفحه‌ 134، از امیرالمؤمنین.

دو تا بحث ما اینجا داریم درباره‌ی آزادی. این آزادی، آزادی فطری ملاک نیست که در برابر جبر قرار گرفته (جبر و اختیار) بلکه این آزادیِ اجتماعی است. می‌گوید: «أَيُّهَا النَّاسُ» ای مردم، «إِنَّ آدَمَ لَمْ يَلِدْ عَبْداً وَ لَا أَمَةً» انسان نه نوکر آفریده شده نه کلفت! «وَ إِنَّ النَّاسَ كُلَّهُمْ أَحْرَارٌ» خدا بندگانش را آزاد آفریده و کسی حق ندارد آزادی‌های انسان را سلب کند!

177- تأکید بر آزادی انسان

کتاب غررالحکم، حدیث 1322؛ کتاب عیون‌‌الحکم و المواعظ، صفحه‌ 48؛ کتاب بحارالانوار، جلد 78، صفحه‌ 12، از امیرالمؤمنین.

«الحرُّ حُرٌّ» انسان آزاد است «وَ إِنْ مَسَّهُ الضُّرُّ» اگرچه گرفتار باشد؛ یعنی گرفتاری‌های انسان نباید آزادی‌های خداداده‌ی او را لغو کند! نباید به انسانی که آزاد آفریده شده به چشم یک برده و بنده و تحت سلطه نگاه کنیم!